رئیس‌ کل بانک مرکزی در دیدار با وزیر صمت اعلام کرد که از ابتدای سال تاکنون ۵.۵ میلیارد دلار ارز به واردات کالاهای اساسی تخصیص داده شده است. این در حالی است که گمرک ایران از انباشت بیش از چهار میلیون تن کالاهای اساسی در گمرک‌های ایران خبر می‌دهد؛ اما آنچه مردم ایران در روزهای اخیر شاهدند، افزایش دوباره قیمت کالاهای اساسی مثل شکر، شیر، تخم‌مرغ و گوشت است. 

گرانی روزبه‌روز کالاهای اساسی به معنای کوچک‌تر شدن سفره مردمی است که در سال‌های اخیر با مشکلات اقتصادی و تنگناهای متعددی روبه‌رو بوده‌اند اما مسئولان دولتی مدعی‌اند که به تامین کالاهای اساسی مردم «توجه ویژه» دارند. نمونه اخیر آن اکبر کمیجانی، رئیس‌‌کل بانک مرکزی ایران است که در ملاقات با وزیر صمت گفته است: «از ابتدای قبول مسئولیت به عنوان قائم‌مقام و نیز رئیس‌کل بانک مرکزی همواره به تامین کالاهای اساسی و لزوم ایجاد آرامش در جامعه توجه ویژه داشته‌‌ام.» او از تخصیص ۵.۵ میلیارد دلار ارز به واردات کالاهای اساسی از ابتدای سال تاکنون خبر داده و این را هم اضافه کرده است که تا پایان نیمه اول سال، مبلغ دو میلیارد دلار دیگر برای واردات کالاهای اساسی  تخصیص خواهد یافت.

برای مردمی که باید با درامد اندک خود نیازهای اولیه یک زندگی معمولی را تامین کنند، اعداد و ارقامی که مسئولان دولتی ارائه می‌دهند، قابل توجه نیست مگر اینکه نتیجه ادعاهای آن‌ها را در سبد خرید خود ببینند، اما سبد خرید آن‌ها روزبه‌روز خالی‌تر می‌شود، به‌ طوری‌ که برخی کالاهای اساسی یا در بازار موجود نیست یا اگر هم باشد با قیمت‌های عجیب به فروش می‌رسد؛ مثل اتفاقی که در روزهای گذشته برای شکر افتاده است. 

سایت خبری تجارت‌نیوز ۲۰ تیر، در گزارشی به نقل از برخی شهروندان نوشت که قیمت هر کیلوگرم شکر تا ۱۸ هزار تومان هم افزایش‌ یافته و حتی در برخی از فروشگاه‌ها نایاب شده است. گرانی قیمت شکر در سال ۱۴۰۰ اتفاق تازه‌ای نیست. در خرداد همین امسال بود که رشد قیمت آن تا مرز هر کیلو هفت هزار تومان خبرساز شد و حالا با قیمت کیلویی ۱۸ هزار تومان، شهروندان افزایش ۲.۵ برابری این کالای اساسی را شاهدند. 

قاسمعلی حسنی، رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی، دلیل افزایش قیمت شکر را چنین بیان می‌کند: «عرضه‌کنندگان زیر بار توزیع شکر به قیمت مصوب دولتی نمی‌روند.» 

بر اساس نرخ‌گذاری جدید، دولت قیمت هر کیلوگرم شکر را ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان اعلام کرده در حالی که به گفته حسنی، «قیمت تمام شده هر کیلوگرم شکر زمان تحویل از کامیونداران، ۱۳ تا ۱۳ هزار و ۵۰۰ تومان است».

قاسمعلی حسنی، علت اصلی نابسامانی در بازار شکر را اختلال در تخصیص ارز می‌داند؛ به‌ طوری‌ که این مسئله باعث شده عمده نیاز کشور به شکر از طریق تولید داخل تامین شود اما تولید داخلی هم به دلیل خشکسالی با چالش روبه‌رو شده است.

 مرغ و تخم‌مرغ
در روزهای اخیر، ویدیو‌های زیادی از مراکز پرورش دام در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که نشان می‌داد مرغ‌ها به دلیل قطع برق تلف شده‌اند؛ در حالی که گرانی مداوم قیمت مرغ و کاهش قدرت خرید مردم باعث شده است که این کالای اساسی از سفره بسیاری از شهروندان حذف شود. گرانی قیمت مرغ هم مثل دیگر کالاها به اختلاف نظر دولت با فروشندگان بر سر نرخ‌گذاری بازمی‌گردد و تولیدکنندگان زیر بار قیمت مصوب دولتی نمی‌روند. برای همین است که در برخی فروشگاه‌ها قیمت هر کیلوگرم مرغ تا ۳۷ هزار تومان هم افزایش‌ یافته و قیمت هر شانه تخم‌مرغ نیز در بازار تا حدود ۹ هزار تومان گران‌تر شده است. 

شیر خام و محصولات لبنی 
افزایش قیمت شیر از ابتدای سال تاکنون چند مرتبه خبرساز شد و هر بار نیز نگرانی‌هایی در جامعه ایجاد کرد؛ چراکه افزایش قیمت شیر خام، گرانی قیمت لبنیات و شیر خشک را به همراه دارد و برای مردمی که قدرت خرید آن‌ها برای تهیه پروتئین کاهش پیدا کرده است، استفاده از لبنیات یک جایگزین مفید به شمار می‌رود؛ اما با افزایش قیمت شیر خام و رشد ۷۰ درصدی بهای انواع محصولات لبنی، برای مردم جایگزین دیگری وجود ندارد. 

در اوایل تیر (۱۴۰۰)  پس از افزایش نگرانی‌ها درباره بالا رفتن قیمت شیر، محمود واعظی، رئیس دفتر حسن روحانی، اعلام کرد که هیچ تصمیمی درباره قیمت شیر گرفته نشده است؛ اما حالا کمتر از یک ماه پس از این خبر، وزارت جهاد کشاورزی از افزایش قیمت شیر خام به هر کیلو شش هزار و ۴۰۰ تومان خبر داده است. 
به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، نرخ‌گذاری جدید قیمت هر کیلوگرم شیر را برای مصرف‌کننده در فروشگاه‌های لبنیات به حدود ۹ هزار تومان می‌رساند و این مبلغ نسبت به قبل ۴۷ درصد افزایش دارد. 

علاوه بر افزایش قیمت محصولات لبنی پس از گرانی قیمت شیرخام، افزایش قیمت شیر خشک نیز موضوع مهمی است. سال گذشته قیمت شیرخشک ۷۰ درصد افزایش یافت و حالا با گران شدن دوباره  شیر خام بار دیگر قیمت آن افزایش پیدا می‌کند. 

افزایش بهای کالاهای اساسی به شکر، مرغ و شیر خلاصه نمی‌شود؛ بلکه قیمت تخم‌مرغ و گوشت قرمز هم در روزهای اخیر بالا رفته است و به غیر از شکر، عامل اصلی افزایش قیمت دیگر کالاها اختلال در تامین و توزیع نهاده‌های دامی عنوان شده است. 

به گفته حبیب اسدالله‌نژاد، عضو اتحادیه مرغداران گوشتی، جوجه‌ریزی در اردیبهشت ۱۱۴ میلیون قطعه بود که با سیاست‌های دولت حدود هفت میلیون قطعه فاصله دارد. او بارگیری و تامین نهاده‌های دامی مورد نیاز بخش تولید را «دردسری بزرگ» برای مرغداران دانست و از واحدهایی خبر داد که ۴۵ روز قبل ذرت خریداری کرده‌اند ولی هنوز به دستشان نرسیده است وبه خرید از بازار آزاد ناچار شده‌اند. 

مجتبی عالی، رئیس اتحادیه دامداران کشور، هم در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، این موضوع را تایید کرد و گفت: «اگر نهاده‌های مانده در گمرک به دست دامداران برسد، می‌تواند به تولید کمک کند. امروز ۳۰ درصد از نهاده‌های مورد نیاز را برای ما تامین می‌کنند و دامداران عزیز کشور از بازار آزاد نهاده مورد نیاز خود را تامین می‌کنند.»   

یکی از دلایل اینکه تولیدکنندگان حاضر نیستند زیر بار قیمت‌های مصوب دولتی بروند این است که اختلال و تاخیر در تامین نهاده‌های دامی باعث شده است که آن‌ها به بازار آزاد روی بیاورند و این در حالی است که  گمرک ایران از انباشت چند میلیون تنی کالاهای اساسی در گمرک‌های کشور خبر داده است. بر اساس اعلام مهرداد جمال ارونقی، معاون فنی گمرک، هم‌اکنون حدود چهار میلیون و ۵۶۵ هزار تن کالای اساسی در گمرک‌های ایران موجود است که بیشترین مقدار این کالاها، به میزان سه میلیون و ۳۶۹ هزار تن کالا در بندر خمینی است.

افزایش قیمت کالاهای اساسی به هر دلیلی که باشد، کاهش قدرت خرید مردم را در پی دارد و ناتوانی از تامین مواد غذایی مورد نیاز مثل انواع پروتئین و لبنیات، سلامتی شهروندان را به خطر می‌اندازد. با این حال معلوم نیست رشد صعودی قیمت‌ کالاهای اساسی تا کجا قرار است ادامه پیدا کند.